Το εγχειρίδιο του «καλού βασανιστή»... με το «κύρος» της CIA

Πηγή: tvxs.gr

Τον Απρίλιο του 2010 ο πλανήτης έβλεπε με αποστροφή τις φωτογραφίες από τα βασανιστήρια στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ, στο Ιράκ, τις οποίες, το 2003 και το 2004, ο αμερικανικός στρατός κατοχής είχε μετατρέψει σε τόπο μαρτυρίου.

Αν και πολλοί δήλωναν τότε σοκαρισμένοι από τις αποκαλύψεις, τα βασανιστήρια κάθε άλλο παρά ήταν ξένα, τόσο για τις ένοπλες δυνάμεις, όσο και για τις υπηρεσίας ασφάλειας και πληροφοριών των ΗΠΑ. Η CIA όχι μόνο έκανε συστηματικά βασανιστήρια, αλλά από το 1963, συγκέντρωσε σε ένα απόρρητο εγχειρίδιο 128 σελίδων όλες τις τεχνικές των βασαντιστηρίων, αυτό που θα γινόταν ένα είδος «Βίβλου» των «καταναγκαστικών ανακρίσεων» και το οποίο θα μοιραζόταν σε όλο τον κόσμο, όπου υπήρχαν συνεργάτες των αμερικανών. 

Σχεδιασμένο στην βάση μελετών του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, το εγχειρίδιο είναι ένα είδος «πώς - να» αντληθούν πληροφορίες από «ανθεκτικές πηγές», θέτοντας τις βάσεις για τεχνικές που θα χρησιμοποιούνταν τα επόμενα χρόνια: «Σύλληψη, κράτηση, στέρηση αισθητήριων ερεθισμάτων μέσω απομόνωσης ή παρόμοιες μεθόδους, απειλές και φόβο, αδυναμία, πόνος, αυξημένη υποβολή και ύπνωση, νάρκωση».

Το εγχειρίδιο «KUBARK» (σσ. μια από τις πολλές κωδικές ονομασίες της CIA) περιέχει για χρήση ηλεκτροπληξίας, προειδοποιώντας ότι από τη στιγμή που η ανάκριση υπό πίεση θα μπορούσε να συνεπάγεται παρανομία, οι πράκτορες θα πρέπει να λάβουν έγκριση «εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ιατρικές, χημικές ή ηλεκτρικές μέθοδοι ή υλικά για να προκαλέσουν συναίνεση». Επιλέγοντας έναν τόπο ανάκρισης, «το ηλεκτρικό ρεύμα θα πρέπει να είναι γνωστό εκ των προτέρων, έτσι ώστε μετασχηματιστές και άλλες συσκευές τροποποίησης να είναι σε ετοιμότητα, αν χρειαστεί».

Πολλές από τις συνιστώμενες τεχνικές βασίζονται στην αισθητηριακή στέρηση: «Ένα περιβάλλον που υπόκειται σε έλεγχο, όπως η δεξαμενή νερού ή σωλήνας σιδήρου, είναι ακόμα πιο αποτελεσματικό».

Το KUBARK γεννήθηκε μέσα στο αντικομμουνιστικό ψυχροπολεμικό κλίμα που κυρίευσε τις ΗΠΑ μετά την κουβανική επανάσταση. Οι ΗΠΑ υποστήριζαν, ενίσχυαν και τροφοδοτούσαν τις φιλικές τους πολιτικές δυνάμεις στη Λατινική Αμερική, ακόμη και όταν οι αντιαμερικανικές δυνάμεις ανέρχονταν στην ηγεσία των χωρών δημοκρατικά, όπως στην περίπτωση της Βραζιλίας, της Χιλής, της Αργεντινής, της Νικαράγουα και του Ελ Σαλβαδόρ.

Το 1983, το KUBARK, με πλήρη αποσπάσματα, έγινε η βάση για το Εγχειρίδιο Εκπαίδευσης και Εκμετάλλευσης Ανθρώπινου Δυναμικού, έναν νεότερο «οδηγό» ανάκρισης της CIA. Αυτός εμπλουτίστηκε με ανάλογα εγχειρίδια του στρατού, γνωστά ως «Project X», τα οποία ήταν προσανατολισμένα στην καταπολέμηση του κομμουνισμού στην Λατινική Αμερική. Τα «Project X», μεταξύ άλλων, υποστήριζαν τακτικές όπως απαγωγές μελών των οικογενειών των ανταρτών. Παρόμοια ισπανόφωνα εγχειρίδια κυκλοφόρησαν από τη CIA και τους «Πράσινους Μπερέδες» για να εκπαιδεύσουν παρακρατικές ένοπλες οργανώσεις την δεκαετία του 1980.

Το εγχειρίδιο του 1983 συζητήθηκε στις ακροάσεις της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας το 1988 λόγω των φρικαλεοτήτων στις οποίες προέβη η, εκπαιδευμένη από την CIA, παραστρατιωτική «πολιτοφυλακή» της Ονδούρας, γνωστή και ως «Τάγμα 316», την οποία, το Κέντρο Δικαιοσύνης και Λογοδοσίας χαρακτήριζε ως «ομάδα θανάτου». Η CIA τους εκπαίδευε μαζί με τους βασανιστές του «βρόμικου πολέμου» της Αργεντινής.

Οι «εκπαιδευτικές επιδείξεις» γίνονταν σε πραγματικούς κρατούμενους. Το «Τάγμα 316» κατέφτανε με  αυτοκίνητα χωρίς σήμανση και αριθμό κυκλοφορίας και έπαιρνε ανθρώπους για βίαιες ανακρίσεις. Εξαφανίστηκαν 184 άτομα των οποίων τα σώματα δεν βρέθηκαν ποτέ. Πολλοί από αυτούς ήταν χαρακτηρισμένοι απλά ως «ειρηνικοί αριστεροί».

Μετά την έρευνα του Κογκρέσου για το «Τάγμα 316», το Εθνικό Αρχείο Ασφαλείας του Πανεπιστημίου George Washington σημείωσε ότι η CIA προσπάθησε να «πειράξει» το εγχειρίδιο, θέλοντας να καλύψει το ζήτημα των βίαιων ανακρίσεων, όμως μάταια. Στην θέση του «θα συζητήσουμε δύο τύπους τεχνικών, καταναγκαστικές και μη καταναγκαστικές. Ενώ δεν τονίζουμε τη χρήση των καταναγκαστικών τεχνικών, θέλουμε να σας καταστήσουμε ενήμερους γι’ αυτές», έγινε, «εκφράζουμε τη λύπη μας για τη χρήση καταναγκαστικών τεχνικών, αλλά θέλουμε να σας ενημερώσουμε για να τις αποφύγετε».

Το 1997, η εφημερίδα «Baltimore Sun» απέκτησε αντίγραφα των δύο εγχειριδίων, τόσο του εγχειριδίου KUBARK του 1963 όσο και του εγχειριδίου του 1983, μέσω του νόμου για την ελευθερία της πληροφόρησης. Μία λιγότερο ρεαλιστική εκδοχή εκδόθηκε από την κυβέρνηση το 2014, αφού συζητήθηκαν τα εγχειρίδια κατά τη διάρκεια των ερευνών για τα προγράμματα βασανιστηρίων των Ηνωμένων Πολιτειών μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Μερικά αποσπάσματα είχαν δημοσιευθεί στο παρελθόν και στον «Ιό». Είναι χαρακτηριστικά της νοσηρής μεθοδικότητας που διαποτίζει τα εγχειρίδια: «Ο τρόπος και το τάιμινγκ της σύλληψης μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στους σκοπούς του ανακριτή» γράφει το εγχειρίδιο του 1963. «Αυτό στο οποίο αποβλέπουμε, είναι να εξασφαλίσουμε πως ο τρόπος της σύλληψης επιφέρει, ει δυνατόν, έκπληξη κι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διανοητική δυσφορία».

Ο ύποπτος πρέπει να συλληφθεί «σε στιγμή που το περιμένει ελάχιστα κι όταν η πνευματική και φυσική αντίστασή του βρίσκεται στο ναδίρ». Ως ιδανικός χρόνος υποδεικνύονται οι μεταμεσονύκτιες ώρες ή, εναλλακτικά, το βραδάκι (σ.85). Το εγχειρίδιο του 1983 γράφει ότι «είναι σημαντικό, αυτοί που κάνουν τη σύλληψη να συμπεριφερθούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να εντυπωσιάσουν το αντικείμενο με την αποτελεσματικότητά τους. Το αντικείμενο πρέπει να αφυπνιστεί βάναυσα κι αμέσως να του δεθούν τα μάτια και να του περαστούν χειροπέδες».

Επίσης, οι συλληφθέντες «πρέπει να παραμείνουν σιωπηλοί όλη την ώρα. Δεν πρέπει ποτέ να τους επιτραπεί να μιλήσουν μεταξύ τους». Εκείνοι που συλλαμβάνουν «πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί να μιλάνε στους φυλακισμένους μονάχα όταν αυτό είναι αναγκαίο». «Το αντικείμενο μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις [της ανάκρισης] με χειροπέδες και δεμένα τα μάτια, και πρέπει να παραμείνει έτσι σε όλη τη διαδικασία». Μοναδική εξαίρεση προβλέπεται κατά τη φωτογράφησή του, αλλά και τότε ακόμη, συνιστάται «προσοχή κατά την απομάκρυνση του δεσίματος των ματιών».

Ακολουθεί γδύσιμο και ντους, με τα μάτια πάντα δεμένα. Κατόπιν, «στο αντικείμενο παρέχεται εξονυχιστική ιατρική εξέταση, συμπεριλαμβανόμενων όλων των κοιλοτήτων του σώματος, από το γιατρό ή το νοσοκόμο των εγκαταστάσεων». «Οι συνθήκες κράτησης πρέπει να ρυθμιστούν έτσι ώστε να ενισχυθεί στο αντικείμενο η αίσθηση ότι έχει αποκοπεί από όσα γνωρίζει και του προκαλούν ασφάλεια, κι ότι έχει καταβυθιστεί μέσα στο αλλόκοτο», αναφέρει το εγχειρίδιο του 1963 και εξηγεί: «Το ζήτημα είναι ότι η αίσθηση ταυτότητας του ανθρώπου εξαρτάται από μια συνέχεια όσον αφορά το περιβάλλον, τις συνήθειες, την εμφάνιση, τις ενέργειες, τις σχέσεις του με τους άλλους κλπ. Η κράτηση επιτρέπει στον ανακριτή να κόψει αυτούς τους δεσμούς [...] Όμως η αντικατάσταση της μιας ρουτίνας με μiα άλλη θα επέτρεπε την ανασυγκρότηση της προσωπικότητας του κρατούμενου σε νέα βάση και η απάθεια μπορεί να είναι μια πολύ αποτελεσματική άμυνα στη διάρκεια της ανάκρισης. Απαιτείται ο έλεγχος του περιβάλλοντος του αντικειμένου, με καθορισμό της δίαιτας, του ύπνου και άλλων βασικών λειτουργιών ώστε να επιτευχθεί ο αποπροσανατολισμός του και η δημιουργία αισθημάτων φόβου κι ανημπόριας».

Η επιρροή του KUBARK μπορεί να ανιχνευθεί με πιο πρόσφατες τακτικές στο Γκουαντάναμο και στο Αμπού Γκράιμπ. Όπως εξήγησε ο Joseph Margulies, ο επικεφαλής σύμβουλος σε μία από τις πρώτες περιπτώσεις εξ ονόματος των κρατουμένων του Γκουαντάναμο, η αισθητηριακή στέρηση που αναπτύχθηκε από το εγχειρίδιο του KUBARK έδωσε άμεση μορφή στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν στο Γκουαντάναμο. «Όλοι είδαν, νομίζω, τις πρώτες φωτογραφίες φυλακισμένων που έφθασαν στο Γκουαντανάμο και φορούσαν μαύρα τζάμια στα μάτια για να μην βλέπουν και πλήρως ηχομονωμένα ακουστικά. Αυτό από μόνο του αποτελεί μέρος της γενικής προσέγγισης». Χαρακτηριστικό της φρίκης την οποία σήμαινε, το αρχικό εγχειρίδιο του KUBARK είναι μια «προφητική» προειδοποίηση που, όμως, θα την αγνοούσαν επανειλημμένα τα επόμενα χρόνια: «Η συνεχής χρήση των βασανιστηρίων μειώνει το ηθικό επίπεδο του οργανισμού που τα χρησιμοποιεί και καταστρέφει εκείνους που στηρίζονται σε αυτά…».

5:36 μ.μ.