Θαμμένοι ζωντανοί στα Ορυχεία - Η τραγωδία του 1978 - Τι φταίει για τις κατολισθήσεις

Πηγή: kokinokamini.blogspot.gr

Στέφανος Πράσσος*

Όπως πολύ σωστά επισημαίνει σε ανακοίνωσή του το Σωματείο (ΣΕΕΕΝ): «Καμπανάκι για το επόμενο ατύχημα στα ορυχεία μπορεί να χαρακτηριστεί η κατολίσθηση που έγινε στο Νότιο.  Οι συνάδελφοι του Ε3 που ήταν στο μηχάνημα την ώρα της κατολίσθησης στο Νότιο Πεδίο στάθηκαν τυχεροί. Ευτυχώς τα τραύματα τους είναι ελαφρά, όμως δεν μπορεί να κρυφτεί ο κίνδυνος που διέτρεξαν. Η αποκόλληση μεγάλου κομματιού από το πρανές δεν έγινε τυχαία, ούτε ακαριαία»

Με αφορμή το σοβαρό ατύχημα που προέκυψε από την πρόσφατη κατολίσθηση στο Ορυχείο Νοτίου Πεδίου είναι μια ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τα σοβαρά ατυχήματα που έγιναν διαχρονικά στα ορυχεία από αυτές τις αιτίες. Να δούμε πως και γιατί θάφτηκαν ζωντανοί εργάτες στο Ορυχείο Κυρίου Πεδίου το 1978. Πόσοι άλλοι εργαζόμενοι έχασαν τη ζωή τους από πτώση πρανών και πόσοι ακόμα κινδύνευσαν να χάσουν τη ζωή τους από τα ίδια αίτια στη ΔΕΗ και στις εργολαβίες της ΔΕΗ;

Κυρίως όμως πρέπει να δούμε μέσα από έναν ειλικρινή και δημόσιο διάλογο γιατί δεν προλαβαίνουμε κάποια ατυχήματα πριν να συμβούν για να μη θρηνούμε εκ των υστέρων νεκρούς και σακατεμένους εργάτες και δευτερεύοντος να προλάβουμε την τεράστια οικονομική επιβάρυνση από την καταστροφή του εξοπλισμού  και την καθυστέρηση για την επισκευή του (που την πληρώνει πάλι ο λαός).

Η μεγάλη κατολίσθηση στο Ορυχείο Κύριου πεδίου στις 11 Ιανουαρίου 1978

Δυο νεκροί, ένας τραυματίας και 500.000.000 δραχμές ζημιά στη ΔΕΗ

Τετάρτη 11 Ιανουαρίου του 1978, έξι η ώρα το απόγευμα, έγινε μεγάλη κατολίσθηση στο Κύριο Πεδίο και έθαψε ολόκληρο, ένα μεγάλο ηλεκτροκίνητο καδοφόρο εκσκαφέα βάρους 1.000 τόνων! Η κατολίσθηση έγινε από τις εξωτερικές αποθέσεις που έφυγαν με «ροή λάβας» και το βάρος τους υπολογίστηκε σε 2,5 εκατομμύρια τόνους.  Ο εκσκαφέας εξαφανίστηκε αφού θάφτηκε ολοκληρωτικά στα χώματα μαζί με τον χειριστή του, Γιάννη Ποιμενίδη 54 χρόνων από την Άρδεσα. Βαριά τραυματισμένος αλλά ζωντανός βγήκε ο Εργάτης-Επιτηρητής Αχιλλέας Τούμπας από τον Κόμανο.

Ο Ποιμενίδης ήταν ο πρώτος που είδε την κατολίσθηση και ειδοποίησε τους άλλους επτά συναδέλφους του που βρίσκονταν στον εκσκαφέα: «Έρχεται το βουνό τρέξτε για να σωθείτε» τους φώναξε αλλά αυτός λόγω και της θέσης του, στο Χειριστήριο Α’ δεν πρόλαβε να φύγει και θάφτηκε ζωντανός!

Το πτώμα του βρέθηκε μετά από πέντε μέρες εντατικών ερευνών σε απόσταση 60 μέτρων από το χειριστήριο. Χρειάστηκε να μετακινηθούν εκατομμύρια κυβικά χώμα από το προσωπικό του Ορυχείου που σταμάτησε εντελώς τις εργασίες του για αρκετές ημέρες.

Η τραγωδία όμως είχε και συνέχεια! Ξημερώματα της Πέμπτης στο ίδιο σημείο της μεγάλης κατολίσθησης έχασε τη ζωή του και ο χειριστής μπουλντόζας Αντώνης Μεντεκίδης 33 ετών από τον Άγιο Χριστόφορο.  Ο Μεντεκίδης πήγαινε για δουλειά με το αυτοκίνητό του στο ορυχείο, αξημέρωτα αφού η πρωινή βάρδια έπιανε δουλειά τότε στις 5.30, δεν έβλεπε το ρήγμα που δημιουργήθηκε από την κατολίσθηση και πλησίασε αρκετά στο επικίνδυνο σημείο. Από το βάρος του αυτοκινήτου δημιουργήθηκε κι άλλη κατολίσθησε και ο άτυχος εργαζόμενος έπεσε από ύψος 85 μέτρων και θάφτηκε μαζί με το αυτοκίνητό του! Μετά από έρευνες αρκετών ωρών βρέθηκε το πτώμα του όχι όμως και το αυτοκίνητο. Σήματα, βαρέλια ή άλλα προειδοποιητικά, όπως κατέθεσαν οι εργαζόμενοι, δεν υπήρχαν παρά μόνο ένα φορτηγό φορτωμένο με χώματα μπροστά στο δρόμο…

Κάτω από τα χώματα, εκτός από τον καδοφόρο εκσκαφέα και το αυτοκίνητο του άτυχου Μεντεκίδη, θάφτηκαν επίσης ένα γκρέιντερ, μια μπουλντόζα και 1.700 μέτρα ταινιόδρομος. Οι ζημιές υπολογίστηκαν σε 500 εκατομμύρια δραχμές ποσό τεράστιο για την εποχή και το Ορυχείο παρέμεινε κλειστό για μέρες δημιουργώντας τεράστια προβλήματα τροφοδοσίας με λιγνίτη στον ΑΗΣ αλλά και στην ΑΕΒΑΛ.

Το μεγάλο ερώτημα. Μπορούσε να προβλεφθεί νωρίτερα αυτή η κατολίσθηση για να γλυτώσουν οι εργάτες τη ζωή τους και ο εξοπλισμός την καταστροφή;

Τα στοιχεία όλα δείχνουν ότι μπορούσε να προβλεφθεί γιατί είχε σημάδια που οι εργαζόμενοι τα είχαν αντιληφθεί και τα κατήγγειλαν μάλιστα στη διεύθυνση! Όπως κατέθεσαν στον εισαγγελέα οι οδηγοί που κουβαλούσαν τέφρα και άλλα υλικά πάνω από το πρανές, είδαν μεγάλες ρωγμές σε απόσταση 200 μέτρων από την τομή που δούλευε ο εκσκαφέας και ειδοποίησαν τους επιστάτες, οι οποίοι όμως τους είπαν «δεν είναι τίποτα, αυτά συμβαίνουν στα Ορυχεία». Κατήγγειλαν επίσης ότι οι ίδιοι οι οδηγοί απείλησαν με στάση εργασίας αν δεν παρθούν μέτρα και η διεύθυνση του Ορυχείου το μόνο που έκανε ήταν να αλλάξει την κατεύθυνση του δρομολογίου τους. Μάλιστα μια ώρα πριν την κατολίσθηση. Επίσης καταγγέλθηκε ότι οι τεχνικοί του Ορυχείου είχαν κάνει πριν μέρες έγγραφη αναφορά στη διεύθυνση για τους κινδύνους από τα ρήγματα αλλά απάντηση δεν πήραν ποτέ. 

Όλες αυτές τις καταγγελίες τις παρουσίασαν σε ερώτηση που έκαναν στη βουλή, ζητώντας απαντήσεις, οι βουλευτές του ΚΚΕ Κώστας Κάππος, Διαμαντής Μαυριδόγλου, Μίνα Γιάννου και Μαρία Δαμανάκη.

Θανατηφόρο εργατικό ατύχημα σε εργολαβία της ΔΕΗ, στο Νότιο πεδίο, από πτώση πρανούς 31/8/2011

Άλλο ένα θανατηφόρο από κατολίσθηση πρανούς είχαμε πριν λίγα χρόνια στο Ορυχείο Νοτίου Πεδίου, αυτή τη φορά σε χωματουργική εργολαβία που γινόταν για λογαριασμό της ΔΕΗ. Νεκρός ο οδηγός φορτηγού Γιάννης Παπανικολάου 55 χρονών από τη Λάβα Σερβίων πατέρας πέντε παιδιών. Ο άτυχος οδηγός πήγε με το φορτηγό του να φορτώσει χώματα όταν έπεσε το πρανές και καταπλάκωσε το φορτηγό. Από τις φωτογραφίες και τα βίντεο μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι η εκσκαφή δεν τηρούσε τους κανονισμούς ασφάλειας, το πρανές δεν είχε καθόλου κλίσεις κλπ. Η τότε ανακοίνωση του ΣΕΕΝ «Εργατική Αλληλεγγύη» λέει τα πράγματα με το όνομά τους.

«Τα αίτια που στοίχησαν δεκάδες ζωές παραμένουν σταθερά εδώ και χρόνια:

1. Παντελής απουσία ελέγχου από την Επιθεώρηση Μεταλλείων που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και έρχεται απλά να πιστοποιήσει τα ατυχήματα μετά το συμβάν.
2. Απουσία ελέγχου από τη ΔΕΗ, της τήρησης των κανόνων και των μεταλλευτικών κανονισμών στις εργασίες των εργολάβων.
3. Απαράδεκτη νομοθεσία σε ότι αφορά τους Τεχνικούς Ασφαλείας αφού δίνει το δικαίωμα στον ίδιο τον εργοδότη να τοποθετεί δικό του Τεχνικό Ασφάλειας.
4. Ελιτισμός των περισσοτέρων συνδικάτων της ΔΕΗ αφού αρνούνται να εγγράψουν μέλη τους, εργαζόμενους σε εργολάβους, στερώντας τους τη στοιχειώδη συνδικαλιστική προστασία από την εργοδοτική αυθαιρεσία.
5. Η μη πρόσληψη μόνιμου προσωπικού και η κάλυψη της εξορυκτικής δραστηριότητας από εργολάβους.
6. Η κατάργηση των Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία.
7. Παντελής απουσία ελέγχων και παρουσίας στους χώρους εργασίας της ΓΕΝΟΠ και των Εργατικών Κέντρων της Περιοχής.»  

Από την έναρξη της λειτουργίας των ορυχείων στην περιοχή μας μέχρι σήμερα έχουν γίνει δεκάδες ατυχήματα από κατολισθήσεις και πτώσεις πρανών. Αυτά στοίχησαν αρκετές ανθρώπινες ζωές, τραυματισμούς, ακόμα και ψυχολογικούς τραυματισμούς, γιατί δεν είναι και κάτι απλό να βλέπεις ένα βουνό από χώματα να κινείται προς τα πάνω σου. Σε όλα αυτά τα ατυχήματα από ευτυχείς συμπτώσεις δεν θρηνήσαμε πολύ περισσότερα θύματα.

Ακόμα μια μεγάλη κατολίσθηση έγινε στο Ορυχείο Ν.Πεδίου όταν εκατοντάδες κυβικά χώμα αποκολλήθηκαν σε σχήμα "φακού" χτυπώντας χαμηλά τον εκσκαφέα με το ψευδώνυμο "Αργούντας". Ο εκσκαφέας βάρους 3.500 τόνων μετακινήθηκε 12 ολόκληρα μέτρα από την πίεση και τη σφοδρότητα του χτυπήματος. Επειδή τα χώματα χτύπησαν από κάτω τον εκσκαφέα το πάτωμα του δωματίου που έτρωγαν οι εργαζόμενοι έγινε λόγχες που καρφώθηκαν στο ταβάνι. Οι εργαζόμενοι πρόλαβαν τελευταία στιγμή να πηδήξουν από πόρτες και παράθυρα και να σωθούν. Η επισκευή του κράτησε 40 μέρες. 

Τι φταίει όμως για όλα αυτά τα ατυχήματα και γιατί δεν τα προλαβαίνουμε σήμερα που οι δυνατότητες της τεχνολογίας είναι τεράστιες και μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε τα ρήγματα ακόμα και δορυφορικά;

Πάνω απ όλα είναι η έλλειψη έμπειρου τεχνικού προσωπικού αφού δεν ανανεώνεται λόγω απαγόρευσης προσλήψεων που επέβαλλαν τα μνημόνια αλλά και η λεγόμενη «απελευθέρωση ενέργειας». Αυτό δημιουργεί εντατικοποίηση της εργασίας και εκτός των άλλων λόγω ενός «ιδιότυπου ανταγωνισμού» που έχει επιβληθεί από την ιεραρχία των ορυχείων ανάμεσα στις ομάδες βάρδιας των Ορυχείων. Γενικότερα το πρόβλημα έχει ενταθεί μετά την επιβολή νόμων και κανόνων που επέβαλε η πολιτική της ΕΕ και των Ελληνικών κυβερνήσεων μέσα από την απελευθέρωση ενέργειας. Τα παραπάνω προβλήματα γιγαντώθηκαν από την εφαρμογή των καταστροφικών μνημονίων τα τελευταία επτά χρόνια.

Σίγουρα ένας άλλος σοβαρός λόγος είναι η έλλειψη ελεγκτικού μηχανισμού που σε ότι αφορά τα ορυχεία σημαίνει Τμήμα Επιθεώρησης Μεταλλείων στη Δυτική Μακεδονία όπου βρίσκονται σε λειτουργία πέντε μεγάλα λιγνιτορυχεία και αρκετά μικρά. Επίσης υπάρχουν Ορυχεία που βγάζουν κι άλλα μεταλλεύματα  καθώς και αρκετά λατομεία. Κι όμως στη Δυτική Μακεδονία, σ αυτούς τους εργασιακούς χώρους που απασχολούνται πάνω από 7.000 εργαζόμενοι η επίβλεψη γίνεται (δεν γίνεται στην ουσία) από την Επιθεώρηση Μεταλλείων Βόρειας Ελλάδας η οποία  έχει τρεις μηχανικούς όλους κι όλους για να ελέγχει ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα. 

Ο τομέας ασφάλειας της ΔΕΗ, παρότι είναι οργανωμένος με τεχνικούς ασφάλειας και εξοπλισμό έχει ένα τεράστιο μειονέκτημα. Είναι εργαλείο του εργοδότη. Ο νόμος προβλέπει ότι τον τεχνικό ασφάλειας τον χρηματοδοτεί και τον ελέγχει ο εργοδότης. Όλοι μπορούμε να αντιληφθούμε τι σημαίνει αυτό όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το πρώτιστο μέλημα κάθε εταιρείας είναι η αύξηση της παραγωγής και αυτό γίνεται σχεδόν πάντα εις βάρος της ασφάλειας των εργαζομένων. Άρα το Συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να απαιτήσει να αλλάξει ο νόμος και οι Τεχνικοί Ασφάλειας να ανήκουν σε μια «Αρχή» ανεξάρτητη από εργοδοσία και κράτος.

Άλλοι παράγοντες που εμπλέκονται ή θα έπρεπε να εμπλέκονται στην  πρόληψη των ατυχημάτων είναι οι Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας οι οποίες που υπάρχουν στους χώρους εργασίας αλλά είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες αλλά και τα Συνδικάτα που όμως δεν παίζουν το ρόλο τους για διάφορους λόγους που σηκώνουν πολύ συζήτηση.

Και τέλος είναι οι ίδιοι εργαζόμενοι οι οποίοι θα πρέπει να μη ρισκάρουν τη ζωή τους σε καμία περίπτωση γιατί εκτός του ότι είναι οι μοναδικοί τελικά που τη χάνουν τους φορτώνουν και όλες τις ευθύνες από πάνω. Ως γνωστόν Πάντα φταίχτης είναι το θύμα. 

Και μια προσωπική εμπειρία από μια έγκαιρη αντιμετώπιση πτώσης πρανούς που όμως οδήγησε σε πειθαρχική δίωξη…

Μια προσωπική μου εμπειρία που διαδραματίστηκε σε μια παρόμοια κατάσταση μας διδάσκει πως αν υπήρχε λιγότερη γραφειοκρατικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, λιγότερος αυταρχισμός, λιγότερος εκφοβισμός, περισσότερη δημοκρατία στους Χώρους δουλειάς και καθόλου διαπλοκή συνδικαλιστών με τα διευθυντικά στελέχη θα προλαβαίναμε πολλά δυστυχήματα, αν όχι όλα.

Συγκεκριμένα πριν μερικά χρόνια στον καδοφόρο εκσκαφέα στον οποίο εργαζόμουνα είδα τον καδοτροχό και το Α’ Χειριστήριο να είναι χωμένα στην κυριολεξία μέσα στο πρανές. Δηλαδή τον εκσκαφέα να κάνει «υποσκαφή» ενώ πάνω του κρεμόταν στην κυριολεξία εκατοντάδες κυβικά χώμα έτοιμα να πέσουν και να καταπλακώσουν το χειριστήριο και τον εκσκαφέα.

Τότε είχαν εφεύρει και μια νέα μέθοδο ανορθόδοξη που τη λέγανε «καμπάνα». Δηλαδή έμπαινε το μηχάνημα μέσα στο χώμα, έσκαβε και μετά τραβιόταν πίσω και το χώμα έπεφτε κάτω, αν δεν προλάβαινε να πλακώσει το μηχάνημα.

 Όταν ρώτησα το Χειριστή αν βλέπει την επικινδυνότητα μου είπε ότι τη βλέπει αλλά «οι εργοδηγοί από πάνω φωνάζουν». Τους καλέσαμε να κατέβουν στο Ορυχείο να δουν την κατάσταση με τα μάτια τους και ταυτόχρονα κάναμε πίσω τον εκσκαφέα. Όταν ήρθαν οι δυο εργοδηγοί τότε το πρανές έπεσε! Ευτυχώς είχαμε προλάβει και τραβήξαμε τον εκσκαφέα. Ο όγκος των υλικών ήταν τεράστιος και έφτασε ως τις ερπύστριες παρότι είχαμε τραβήξει τον εκσκαφέα τουλάχιστον 20 μέτρα πίσω. Οι εργοδηγοί φυσικά σάστισαν και δεν είπαν κουβέντα παρά μόνο να κάνουμε και άλλο πίσω για να μαζέψουμε τα πεσμένα. Εγώ είναι αλήθεια ότι αισθάνθηκα δικαιωμένος γιατί μπορούσε και να μην έπεφτε αμέσως το πρανές αλλά αργότερα και να με τραβολογούσαν πάλι σε απολογίες και πειθαρχικές διώξεις. Ε΄ δεν μπορεί μια «εύφημο μνεία» ή έστω ένα ευχαριστώ για τη διάσωση του χειριστή και του εξοπλισμού θα μου την κάνουν σκέφτηκα. Έλα όμως που σε μια βδομάδα έλαβα το χαρτί του πειθαρχικού ελέγχου, κλήση σε απολογία «γιατί παρενέβης χωρίς λόγο στον εξοπλισμό»!

Για τη διεύθυνση του Ορυχείου δεν ήταν επαρκής λόγος η επικείμενη κατολίσθηση και η καταστροφή του εξοπλισμού. Για τον εργαζόμενο, δεν το συζητάμε και να σκοτωθεί 40 ευρώ κοστίζει ένα στεφάνι….

Η απολογία

Έκανα λοιπόν κι εγώ ένα γράμμα στην Επιθεώρηση Μεταλλείων αντί για απολογία που κοινοποιήθηκε στη ΓΕΝΟΠ και στα Συνδικάτα και εξηγούσα την κατάσταση. Ο διευθυντής που με κάλεσε μετά να μιλήσουμε είχε μαζί του και τους δυο εργοδηγούς οι οποίοι με «ελαφρά τη καρδία» υποστήριξαν πως δεν είδαν τίποτα…… Εεε άλλωστε και που να το δουν; Μερικές εκατοντάδες κυβικά χώμα δεν είναι και ευδιάκριτα από δυο τρία μέτρα απόσταση!

Για καλή μου τύχη ο Χειριστής, που με δική μου πρωτοβουλία βρισκόταν στη συζήτηση γιατί ο διευθυντής δεν έκρινε απαραίτητη την παρουσία του, τινάχτηκε στον αέρα όταν κατάλαβε τι πήγαιναν να κάνουν. «Δε ντρέπεστε να λέτε τέτοια ψέματα για να τιμωρήσετε άδικα τον άνθρωπο; Αν δεν τραβούσαμε πίσω το μηχάνημα τώρα πιθανά να μη ζούσα και θα άφηνα ορφανά τέσσερα παιδιά»! Ευτυχώς το έλεγε η καρδιά του, να είναι καλά ο άνθρωπος, Ιωσήφ Γρηγοριάδης από το Φιλώτα, γιατί αν ήταν κανένας φοβητσιάρης….

Δεν είναι μόνο η τιμωρία αλλά έλα μετά να πείσεις και τον ίδιο σου τον εαυτό ότι δεν είσαι ελέφαντας!

   

Η καταγγελία του Συνδικάτου

Την ιστορία αυτή δεν την αναφέρω για αυτοπροβολή αλλά γιατί θεωρώ ότι ένας από τους λόγους που δεν προλαβαίνουμε τα ατυχήματα είναι και αυτός ο αυταρχισμός και η τρομοκρατία της διοίκησης που ενώ τα ξέρει όλα μέχρι να γίνει το ατύχημα, δεν ξέρει τίποτα αφού γίνει το κακό και μετά. Όταν ένας συνδικαλιστής, εκλεγμένος στο Δ.Σ ενός συνδικάτου 2.500 μελών που κάνει το καθήκον του αλλά δεν πίνει καφέδες και τσίπουρα με την  ιεραρχία ούτε ουίσκι το βράδυ με τους εργολάβους και δεν είναι της πολιτικής-κομματικής τους αρεσκείας βρίσκεται συνέχεια σε πειθαρχικούς ελέγχους, για συνδικαλιστική δράση, πώς να παρέμβει ένας απλός εργαζόμενος στην παραγωγική διαδικασία όταν θα ξέρει εξ αρχής ότι «θα τον φάει η μαρμάγκα»;

 Άρα τίποτα δεν γίνεται τυχαία. Ο εκφοβισμός και η τρομοκρατία, απ' ότι δείχνουν τα πράγματα «πιάνει τόπο», τουλάχιστον στη μεγάλη πλειοψηφία!

*Στέφανος Πράσσος

Πρώην πρόεδρος ΣΕΕΝ «Εργατική Αλληλεγγύη»

11:57 π.μ.