Ενεργός γήρανση - Ασημένια Οικονομία

του Σταύρου Κωστόπουλου (*)

Όπως λένε: Δια βίου πληροφόρηση (μη μάθηση) - Πράσινη (εκμεταλλευτική) οικονομία.

Η "ενεργός γήρανση" και η "ασημένια οικονομία"  είναι χρωματικές εκφραστικές αποχρώσεις που προσπαθούν να συγκαλύψουν τις σκοτεινές επιδιώξεις του σημερινού υπεραντιδραστικού καπιταλιστικού συστήματος να αξιοποίηση προς όφελος του κάθε τομέα που για κοινωνικούς λόγους ήταν ιστορικά εξαναγκασμένο και υποχρεωμένο  να αναλάβει (όπως η ασφάλιση, η σύνταξη, η πρόνοια).

Τομείς που  είναι φορτωμένοι με θετικό κοινωνικό πρόσημο και που είναι πολύ εύκολα προπαγανδίσιμοι για τις ανάλογες  ‘παράπλευρες’ επιτυχίες τους.

Τον ορισμό της «ενεργού γήρανσης» τον  έδωσε με αποκαλυπτικό τρόπο ο παλιότερος επίτροπος Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ένταξης της ΕΕ Laszlo Andor: «Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων ενός ολοένα αυξανόμενου ποσοστού ηλικιωμένων ανθρώπων στις κοινωνίες μας η απάντηση είναι μία: ενεργός γήρανση.

Να ενθαρρύνονται, δηλαδή, τα μεγάλα σε ηλικία άτομα να παραμένουν δραστήρια με το να καθυστερούν περισσότερο να συνταξιοδοτηθούν, με το να εμπλέκονται σε εθελοντική εργασία μετά τη συνταξιοδότηση και με το να είναι σε θέση να ζουν με υγεία και αυτονομία».

Το εύηχο περιτύλιγμα της "ενεργού γήρανσης" προσπαθεί να σκεπάσει ότι το  κεφάλαιο χρειάζεται έμπειρο εργατικό δυναμικό για δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα, με σχέσεις εργασίας λάστιχο, με μισθούς πείνας που θα συμπληρώνουν κάποιο επίδομα φτωχοκομείου που θα βαφτίζεται σύνταξη.

Παράλληλα σχεδιάζουν και προωθούν μια πολιτική στην οποία η υγεία γίνεται ατομική ευθύνη των ηλικιωμένων. Αυτοί πρέπει να πασχίζουν για "αυτόνομη διαβίωση", δηλαδή να πληρώνουν από την τσέπη τους  ενώ έχουν πληρώσει μια ζωή ασφαλιστικές εισφορές. Και παράλληλα να τροφοδοτούν τη νέα χρυσοφόρα, την ονομαζόμενη και  "ασημένια οικονομία" των επιχειρήσεων που πουλάνε τις λεγόμενες υπηρεσίες "υγιούς" γήρανσης.

Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε ανάλογη εκδήλωση, είχε δηλώσει, προσδιορίζοντας τι σημαίνει «ασημένια οικονομία»: «Η ζωή αρχίζει στα 70. Σε κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ, το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω αυξάνεται, κάτι που μας φέρνει αντιμέτωπους με μια έτοιμη, αναδυόμενη αγορά για την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, για την ανάπτυξη φθηνότερης, πιο αποτελεσματικής, εξατομικευμένης προσέγγισης για την υγειονομική περίθαλψη και μια αυξανόμενη βάση πελατών για προσαρμοσμένα αγαθά και υπηρεσίες».

Δεν μπορεί λένε, ο  κάθε ξεχωριστός  ηλικιωμένος  να  πληρώνει μια  ξεχωριστή γυναίκα  για να τον η την περιποιούνται, ή  να σχεδιάζει μόνος του τις διακοπές του όποτε και όπου  θέλει. Όλα αυτά και πολλά άλλα, είναι αντιπαραγωγικά για το κεφάλαιο. Γι αυτό, με αντάλλαγμα το κομπόδεμα του ανθρώπου με τα ασημένια μαλλιά, η σημερινή καπιταλιστική κοινωνία της καθολικής εμπορευσιμότητας θα  τα αναλάβει να τα ικανοποιήσει  μέσω  των ειδικευμένων εταιριών του που πουλάνε υπηρεσίες ενεργού γήρανσης.

Εταιρείες που συγκεντρώνουν επάνω τους όλη την οικονομική δραστηριότητα και ταυτόχρονα συγχωνεύονται αναμεταξύ τους. Η τάση  συγκεντροποίησης και συσσώρευσης  του κεφαλαίου λειτουργεί  και στον τομέα αυτό,  σχεδόν σαν το λύκο που μυρίζεται αίμα.

 Αυτή είναι η στρατηγική και της  «Ευρώπης 2020» που έδωσε νέα ώθηση στη λεγόμενη ‘Ασημένια Οικονομία’ (silver economy - το όνομα δόθηκε από τα ...γκρίζα μαλλιά των ηλικιωμένων.

Η ίδια η «Merrill Lynch» εκτιμά ότι η «Ασημένια Οικονομία», η οικονομία που θα πουλά υπηρεσίες στους συνταξιούχους,  σε παγκόσμιο επίπεδο αξίζει ήδη 7 τρισ. δολάρια ανά έτος, ενώ έως το 2020 θα ανέλθει, εκτιμά, τα 15 τρισ. Δολάρια. Το γεγονός αυτό την καθιστά την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως.

Στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης το κεφάλαιο  έχει  σαν  άμεσο και πρώτο  στόχο  να τελειώσει με τις υποχρεώσεις κράτους και εργοδοτών. Να φορτώσει το μέγιστο δυνατό, αν όχι όλο, κόστος αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης (παιδεία, υγεία, ασφάλιση ) στην ίδια τη σύγχρονη εργατική τάξη. Γι αυτό και στο τομέα της σύνταξης  αντικαθιστά τα  «αναδιανεμητικά» όπως λένε συστήματα με  «κεφαλαιοποιητικά».

Με τη νέα βαθύτερη νεοφιλελεύθερη πολιτική συντάξεων, η μόνη υποχρέωση τους προς τους ηλικιωμένους θα είναι  ένα πενιχρό προνιακό επίδομα. Η σύνταξη αυτή – προνοιακό επίδομα θα λειτουργεί ταυτόχρονα – εξ αιτίας των αναγκών - εκβιαστικά ώστε  με διάφορα «κίνητρα» να  επανεντάσσει μια ικανή μερίδα  από αυτούς  στην αγορά της εργασίας μέχρι στην ουσία το τέλος του βίου τους!!

 Tα αναδιανεμητικά συστήματα  που στηρίζονταν στην αρχή της ισότητας εισοδήματος μεταξύ εργαζομένων και συνταξιούχων αντικαθίστανται από τα κεφαλαιοποιητικά - ανταποδοτικά συστήματα που  στηρίζονται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών (από όπου κι αν προέρχονται), δηλαδή από την απόδοση της διαρκούς κυκλοφορίας αυτών των κεφαλαίων. Απόδοση όμως που συνδέεται με φανταστικά επιτόκια ενός τοκογλυφικού και ανασφαλούς τραπεζικού συστήματος το οποίο στην ουσία διαχειρίζεται τις κρατήσεις υπέρ των συντάξεων κατά τη διάρκεια του εργάσιμου βίου.

Η βάση της κατακτημένης με αγώνες  αναδιανεμητικής αρχής περιλάμβανε,  ότι το κράτος ήταν υποχρεωμένο να εγγυηθεί την ισότητα εισοδήματος εργαζομένων - συνταξιούχων. Επομένως είτε είχαν πόρους τα ταμεία η είχαν  καταληστευτεί, η σύνταξη έπρεπε να καταβληθεί.

H εγκατάλειψη λοιπόν της αναδιανεμητικής αρχής είναι ο στόχος της αναδιάρθρωσης των ασφαλιστικών συστημάτων που οδηγεί  σε κεφαλαιοποιητικά συστήματα, ή αλλιώς, «συστήματα πλήρους κεφαλαιοποίησης ασφαλιστικών δικαιωμάτων».

Περιλαμβάνει δηλαδή  με απλά λόγια το βασικό καπιταλιστικό φαντασιακό, που συνίσταται στο ότι όλη η κοινωνία (κάθε τομέας της) πρέπει να λειτουργεί με τα κριτήρια και τη δομή της καπιταλιστικής επιχείρησης. Επομένως  η μόνη ελπίδα να συνεχίσει να υπάρχει είναι η βιωσιμότητά της σε συνθήκες αγοράς.

 Σ' αυτή τη φαντασιακή προβολή συμπεριλαμβάνει και βασικές μέχρι τώρα κοινωνικές λειτουργίες του κράτους.

Φυσικά οι συνταξιούχοι εκτός από συνταξιούχοι είναι και καταναλωτές.

Άρα ακόμα και σε αυτά τα λεγόμενα συστήματα πλήρους κεφαλαιοποίησης δεν μπορεί να υπάρχουν  μηδενικές συντάξεις. (Εδώ εντάσσεται και η  αγάπη τους προς  το συνταξιούχο ως καταναλωτή.) Το ύψος τους όμως θα είναι τόσο χαμηλό που πρώτον θα αναγκάζει τον εν δυνάμει συνταξιούχο να κυνηγά μέχρι τα βαθιά γεράματα δουλειά, η αν έχει εξέλθει, να επανακάμπτει  μέσω της λεγόμενης  ‘ ασημένιας οικονομίας.

Άρα  ο καπιταλισμός  επιδιώκει να καταστήσει τα  ήδη συσσωρεμένα κεφάλαια της ασφάλισης-σύνταξης αποδοτικά για την κερδοφορία του, μέσω της ανταγωνιστικής τους χρήσης και της ταχύτητας χρήσης τους και συγχρόνως να αποκτήσει μια δεύτερη μεγάλη δεξαμενή εφεδρικού στρατού εκτός των ανέργων, αποτελούμενη από σχεδόν μηδενικού κόστους  ανασκευασμένους και προσωρινά επιδιορθωμένους έμπειρους συνταξιούχους.

Αυτή είναι η λεγόμενη πολιτική της "ενεργού γήρανσης» την οποία προωθεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα που κατά κόρον διακινείται είναι ότι: H κοινωνία γερνάει και σε λίγα χρόνια η αναλογία εργαζομένων προς τους συνταξιούχους θα έχει μεταβληθεί δραματικά, έχοντας την τάση να πάει στο 1 /1. Η ΕΕ  συγκεκριμένα επιχειρεί να τεκμηριώσει  ως αναγκαίες τις αντιασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις της, επικαλούμενη, εκτός των άλλων και το δημογραφικό πρόβλημα που προαναφέραμε.

Παρουσιάζεται να χύνει κροκοδείλια δάκρυα γιατί: «Τα τελευταία πενήντα χρόνια, το προσδόκιμο ζωής στην ΕΕ έχει αυξηθεί οκτώ χρόνια, ενώ οι δημογραφικές προβλέψεις κάνουν λόγω για μια περαιτέρω αύξηση πέντε ετών μέχρι το 2050. Με άλλα λόγια, θα υπάρχουν μόνο δύο άτομα σε "ηλικία εργασίας" 15-64 για κάθε άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών το 2060, σε σύγκριση με τέσσερα το 2010. Υπολογίζουν  μάλιστα ότι ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 80 ετών θα αυξηθεί κατά 57,1% από το 2010 έως το 2030.

Συνεπώς, θα υπάρχουν 12,6 εκατ. περισσότεροι άνθρωποι ηλικίας άνω των 80 ετών στην Ευρώπη, κάτι που θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στις υπηρεσίες υγείας και φροντίδας. Αυτό σε συνδυασμό με τα μειωμένα ποσοστά γεννητικότητας, , αναμένεται συμπεραίνουν ,ότι το φαινόμενο της δημογραφικής γήρανσης θα παγιώνεται ακόμη περισσότερο στις επόμενες δεκαετίες».

Ποια είναι η αλήθεια;  Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι λογική συνεπαγωγής της ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνικής, του παραγόμενου πλούτου , της διατροφικής επάρκειας.  Όμως αυτή η δυνατότητα μετατρέπεται  στο αντίθετο του, παρά τις επιτεύξεις της επιστήμης και της ιατρικής, εξ αιτίας της κρίσης και της ακολουθούμενης κανιβαλικής πολιτικής εξόδου από αυτήν.

Ειδικά στη χώρα μας, αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες , η κρίση  των τελευταίων ετών και τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα μειώσουν αισθητά το προσδόκιμο της ζωής.

Η υπογεννητικότητα  εξάλλου είναι, μεταξύ άλλων, αποτέλεσμα της ίδιας της αντεργατικής επίθεσης του κεφαλαίου, της ΕΕ και των κυβερνήσεών της, που, με πολλούς  τρόπους χτυπούνε το δικαίωμα στη μητρότητα. ενώ η άθλια οικονομική κατάσταση της λαϊκής οικογένειας, των νέων ζευγαριών μετατρέπει σε πανάκριβη υπόθεση, σχεδόν άπιαστο όνειρο την απόκτηση  και  ενός και μόνο παιδιού.

Στο χρονικό ορίζοντα που υλοποιούνται  οι πολιτικές αυτές, οφείλουμε να παραδεχτούμε, μιλώντας από την πλευρά της ζωντανής εργασίας, πως η προετοιμασία των δυνάμεων του κεφαλαίου και στα τρία επίπεδα προηγείται κατά πολύ εκείνης των δυνάμεων της εργασίας (όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο).

Στη χώρα μας υπάρχουν ιδιαιτερότητες με βασική την υπεροξυμένη εμφάνιση του προβλήματος, την πολιτική ονομαστικής και το ύψος της συνεχούς μείωσης των συντάξεων και των δαπανών υγείας.  Ιδιαιτερότητες  και αντιφάσεις του συστήματος στην πατρίδα μας μπορούν να καταφανούν και με το παράδειγμα της ‘εθελουσίας’ εξόδου χιλιάδων εργατοϋπαλλήλων σε ηλικίες πολύ κάτω του μέσου όρου, όταν αυτό απαιτούν οι νέοι ιδιοκτήτες των δημόσιων επιχειρήσεων που ιδιωτικοποιούνται.

Μην ξεχνάμε ότι δεν ιδιωτικοποιούν μόνο, ναυπηγεία, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρική ενέργεια, λιμάνια και αεροδρόμια,  αλλά και Παιδεία,  Υγεία και κυρίως  κοινωνική ασφάλιση. Η ιδιωτικοποίηση είναι μία αλλά ο τρόπος πραγματοποίησής της είναι πολλαπλός: Εδώ πουλάμε περιουσιακά μό­νο στοιχεία, εκεί την ίδια τη δημόσια επιχείρηση, αλλού μόνο μετοχές της και αλλού πάλι αδειάζουμε απλώς τη γωνιά για να μπει σ' αυτήν επιτέλους η λεγόμενη ιδιωτική πρωτοβουλία.

Τα προπαγανδιστικά συνθήματα για «ελιξίριο της ζωής» και οι διαφημιστικές καταχωρίσεις με ροζιασμένα χέρια που ... στύβουν την πέτρα, με τα οποία η ΕΕ κι όσοι την υπηρετούν επιχειρούν να συνοδεύσουν την όλη καμπάνια τους μπορεί να θολώνουν το τοπίο αλλά τελικά δεν πείθουν.

Άλλωστε η ίδια η πολιτική καρατόμισης των συντάξεων  και η  φθορά των δημόσιων νοσοκομείων και των άλλων υποδομών και παροχών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης εξ αιτίας της πολιτικής τους αποδεικνύουν τις πραγματικές προθέσεις τους εναντίον των συνταξιούχων και όλων των εργαζομένων.

Συμπερασματικά η παρέμβαση του κεφαλαίου στα  ζήτημα της ζωντανής εργασίας ιδιαίτερα εκείνα της τρίτης ηλικίας  όπως η  περίθαλψη,  η σύνταξη κλπ, είναι ζητήματα πολιτικά και   δεν αφορούν μόνο μια μάχη, αλλά ένα μακρόχρονο πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος λοιπόν έχει στρατηγικούς στόχους για κάθε αντιτιθέμενο και επομένως έχει όλα εκείνα τα στοιχεία μακροπρόθεσμης ιδεολογικής πολιτικής και οργανωτικής προετοιμασίας των αντιπάλων για την διεξαγωγή του.

Τέλος το  βασικό ερώτημα που πρέπει άμεσα να τίθεται σε σχέση και  με τα παραπάνω ζητήματα είναι το κατά πόσο οι εργαζόμενοι θα αποσπούν τον πληθωρισμό και έστω μέρος από την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας που επιτυγχάνεται από τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνικής,  κατανοώντας ότι ο μισθός που παίρνουν δεν είναι μόνο η τιμή του χρόνου εργασίας που αναγκαστικά προσφέρουν, αλλά εκφράζει και όλους τους χρόνους που είναι: άνεργοι, εκπαιδευόμενοι, άρρωστοι ή συνταξιούχοι.

Διαφορετικά, όλα τα οφέλη από την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας θα τα αποκομίζει η εργοδοσία και το μόνο που θα συμβεί, είναι να καταφέρνει να διατηρεί  και  να αυξάνει τα κέρδη της σε βάρος των μισθών, να αυξάνει δηλαδή η εκμετάλλευση των σύγχρονων κολασμένων.

Επομένως οφείλουμε να θέτουμε διαρκώς το αίτημα «δημόσια υγεία, πλήρης και δημόσια σύνταξη» ως άμεσο  ζήτημα.

Με σταθερή την επιδίωξη  της συνολικής αναδιανομής του πλούτου και με τις τρεις μορφές του: και του διαθέσιμου εισοδήματος, και της μείωσης των χρόνων εργασίας και του ωραρίου δουλειάς, και μεγαλύτερες συντάξεις και καλύτερες κοινωνικές παροχές περίθαλψης.

(*) Ορ. Γραμματέας  Πανελλήνιας Ένωσης Συνταξιούχων Εκπαιδευτικών (Π.Ε.Σ.ΕΚ).  Φυσικός.

Πηγή: kommon.gr

9:11 π.μ.