 |
| Η Κλάρα Τσέτκιν |
Το περιοδικό της ελληνικής μαρξιστικής διανόησης «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ»(2) σημείωνε με τη σειρά του: «Με την Κλάρα Τσέτκιν έλειψε κι ο τελευταίος αγωνιστής της σειράς εκείνης που κατά τη διάρκεια του πολέμου έσωσε την τιμή του γερμανικού σοσιαλισμού. Της σειράς της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Καρλ Λήμπκνεχτ και του Φραντς Μέριγκ».
Ποια ήταν η Κλάρα Τσέτκιν
Η μεγάλη επαναστάτρια έφυγε από τη ζωή 15 μέρες πριν το γιορτασμό των 76 γενεθλίων της. Είχε γεννηθεί στις 5 Ιουλίου του 1857 στο Βίντεραου της Σαξωνίας. Ο πατέρας της ήταν δάσκαλος του χωριού κι έτσι ακολούθησε και αυτή τον ίδιο δρόμο σπουδάζοντας δασκάλα. Σχολείο πήγε στη Λειψία στο διδασκαλείο που διεύθυνε μια από τις πιο γνωστές αγωνίστριες του φεμινιστικού κινήματος της εποχής, η Αυγούστα Σμιθ. Η επαφή αυτή επέδρασε στην ιδεολογικοπολιτική της διαμόρφωση, αλλά πολύ σοβαρή επίδραση άσκησαν πάνω της το σοσιαλιστικό κίνημα της Γερμανίας που ήταν το ισχυρότερο στην Ευρώπη, καθώς και οι Ρώσοι πολιτικοί εξόριστοι, με τους οποίους γνωρίστηκε στα φοιτητικά της χρόνια. Αλλωστε ανάμεσα σ' αυτούς γνώρισε και παντρεύτηκε τον Οσιπ Τσέτκιν.
 |
| Το σπίτι όπου έζησε η Κλάρα Τσέτκιν από το 1929 μέχρι το 1932 στο Μπίρκενβέρντερ του Βερολίνου |
Το 1882 αναγκάστηκε να φύγει για την Ελβετία, δεδομένου ότι ο άνδρας της απελάθηκε από τη Γερμανία ως ανεπιθύμητος ξένος. Στη συνέχεια όμως υποχρεώθηκε σε μια δεύτερη εξορία, αυτή τη φορά στη Γαλλία, όπου μαζί με την οικογένειά της πέρασαν χρόνια δύσκολα. Ο Οσιπ Τσέτκιν προσβλήθηκε από ανίατη αρρώστια και η Κλάρα ήταν υποχρεωμένη να σηκώνει όλα τα οικογενειακά βάρη. Παρέδιδε μαθήματα, έκανε μεταφράσεις, αλλά και αρθρογραφούσε για να μπορεί να εξασφαλίζει τα απαραίτητα χρήματα ώστε να ζήσουν αυτή, ο άνδρας της και τα δύο παιδιά της(4). Ποτέ όμως δε σταμάτησε να ανταποκρίνεται στο επαναστατικό της καθήκον, γεγονός που αναγνωριζόταν ευρέως, όχι μόνο από το γερμανικό επαναστατικό κίνημα. Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο πως πήρε μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο της Β` Διεθνούς.
 |
| Η Κλάρα Τσέτκιν |
Συνεπής επαναστάτρια
Η Κλάρα Τσέτκιν ανήκε στην αριστερή πτέρυγα του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και είχε πάρει ενεργό μέρος στην πάλη κατά του Μπερνστάιν και της ομάδας του. Η συνεπής επαναστατική στάση και συμπεριφορά της είχε μάλιστα διεθνή αντίκτυπο. Η σύντροφος του Λένιν, Ν. Κρούπσκαγια(6) ανέφερε σ' ένα άρθρο της. που δημοσιεύτηκε το 1932 προς τιμήν των 75 χρόνων της Τσέτκιν, πως η Κλάρα αγωνίστηκε στο πλευρό του Λένιν το 1907, στο συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς που έγινε στη Στουτγκάρδη, υποστηρίζοντας τις απόψεις του τόσο στο ζήτημα του αντιμιλιταρισμού. όσο και απέναντι στις θεωρίες του Πλεχάνοφ «για την ουδετερότητα των συνδικάτων». Αλλά κι ο Λένιν στα άρθρα που έγραψε γύρω απ' αυτό το συνέδριο δεν παρέλειψε να σημειώσει τη συνεισφορά της Γερμανίδας επαναστάτριας(7).
 |
| Η Κλάρα Τσέτκιν με τον Ανρί Μπαρμπίς στο Αρχανγκέλσκογε (ΕΣΣΔ) τον Ιούλη του 1928 |
Η Οχτωβριανή Επανάσταση βρήκε στο πρόσωπο της Τσέτκιν ένα θερμό, μαχητικό υποστηρικτή. Το ίδιο και η Κομμουνιστική Διεθνής. Στο Τρίτο μάλιστα συνέδριο της Κομιντέρν, η Κλάρα εκλέχτηκε μέλος του Προεδρείου της Εκτελεστικής της Επιτροπής και καθοδηγούσε τη διεθνή γυναικεία γραμματεία της. Προηγουμένως όμως είχε λάβει σοβαρότατες αποστολές για λογαριασμό της παγκόσμιας αυτής επαναστατικής οργάνωσης. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από το 1920 εκλεγόταν συνεχώς βουλευτίνα του Γερμανικού ΚΚ στο Ράιχσταγ και από το 1924 και μετά ήταν μόνιμη πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς Εργατικής Βοήθειας(8).
Στην πρώτη γραμμή του γυναικείου κινήματος
Η Κλάρα Τσέτκιν είχε γράψει αρκετά βιβλία και μπροσούρες, καθώς και πλήθος άρθρων στα έντυπα του γερμανικού και του διεθνούς επαναστατικού κινήματος. Ιδιαίτερα γνωστές είναι οι μελέτες της για το γυναικείο κίνημα, ενώ έχουν πολυδιαβαστεί και πολυσυζητηθεί οι αναμνήσεις της από συνομιλίες που είχε με τον Λένιν γύρω απ' αυτό το ζήτημα.
Η Κλάρα έδινε πολύ μεγάλη σημασία στο συντονισμένο αγώνα των γυναικών όλου του κόσμου για την απελευθέρωσή τους από την κοινωνική καταπίεση και δεν παρέλειπε να υπογραμμίζει τη συμβολή της Οχτωβριανής Επανάστασης και του σοβιετικού καθεστώτος προς αυτή την κατεύθυνση. Εγραφε για παράδειγμα: «... το σοβιετικό καθεστώς ξανάδωσε στις καταπιεσμένες και απελπισμένες γυναίκες όλων των χωρών την πίστη στο σοσιαλισμό, που είχε κλονίσει τόσο βαθιά η προδοσία της Δεύτερης Διεθνούς, την εμπιστοσύνη στην αναδημιουργική δύναμη του προλεταριάτου. Η ελπίδα της απελευθέρωσης γεννήθηκε πάλι στην καρδιά τους κι εκδηλώθηκε με την απόφασή της συμμετοχής τους στον επαναστατικό αγώνα. Η ρωσική επανάσταση ξύπνησε σ' όλες τις καπιταλιστικές χώρες της δύσης τη συνείδηση των γυναικών, θυμίζοντάς τους πως είναι κι αυτές άνθρωποι, πως έχουν κι αυτές ανθρώπινα δικαιώματα. Κι έτσι σ' όλες τις μη σοβιετικές χώρες ένας στρατός από εκατομμύρια εργαζόμενων γυναικών, μέσα από τη θύελλα και τις φλόγες της προλεταριακής επανάστασης της Ρωσίας, άκουσε τη φωνή του Λένιν και στον Λένιν χρωστάει την αναγέννηση της ελπίδας και την ενίσχυση του θάρρους του. Χρωστάει το ξεκαθάρισμα του δρόμου και των μέσων του αγώνα για την κατάρριψη του καπιταλισμού...». Η Κλάρα όμως δεν παρέλειπε να προειδοποιήσει για να μην καλλιεργούνται ουτοπικές προσδοκίες πως «η απελευθέρωση των εργαζομένων με τον κομμουνισμό, που ξαναδίνει και στις γυναίκες όλον τον ανθρωπισμό τους, δεν μπορεί να συντελεστεί μέσα στα σύνορα μιας μόνο χώρας, μέσα στα σύνορα αυτά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, ούτε για ένα μονάχα λαό ολοκληρωτικά. Πρέπει να είναι ένα διεθνές γεγονός, πρέπει να συντρίψει παντού τον καπιταλισμό, πρέπει να εξαφανίσει κάθε μορφή και είδος υποδούλωσης και καταπίεσης ανθρώπου από άνθρωπο σ' όλο τον κόσμο για πάντα. Η προλεταριακή επανάσταση της Ρωσίας είναι η αρχή της παγκόσμιας επανάστασης»(9).
Σε συνεχή σύγκρουση με την αστική ιδεολογία
Η Κλάρα Τσέτκιν έδινε πολύ μεγάλη σημασία στα ζητήματα της προλεταριακής θεωρίας και ιδεολογίας, σημειώνοντας με κάθε ευκαιρία πόσο τραγικές θα ήταν οι συνέπειες για το επαναστατικό κίνημα, αν υποτιμούσε τη σημασία τους. «Η νέα επαναστατική κοσμοθεωρία - έλεγε μιλώντας στο 5ο Συνέδριο της ΚΔ(10)- σαν δύναμη που αποτελεί το φορέα, την επενέργεια και το σχηματισμό στο ιδεολογικό εποικοδόμημα, μπορεί μόνο μέσα από συνεχή αγώνα με την αστική ιδεολογία να αναπτυχθεί, να γίνει κυρίαρχη να αντικαταστήσει την αστική ιδεολογία. Γι' αυτό και πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη και στα επιτεύγματα της επαναστατικής ιδεολογίας, μετά την κατάληψη της εξουσίας.
Η Γ` Διεθνής έχει έτσι να λύσει ένα ζήτημα, που η Β` Διεθνής παραμέλησε με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο. Η Β` Διεθνής παραιτήθηκε από την κριτική συζήτηση πλατιάς μορφής με την αστική ιδεολογία. Χαρακτήρισε σαν ουδέτερους, μεγάλους τομείς της πολιτιστικής ζωής. Πριν απ' όλα παραιτήθηκε από την κριτική συζήτηση με την αστική ιδεολογία στον τομέα της θρησκείας, χαρακτηρίζοντάς τη σαν ιδιωτική υπόθεση. Και ποια ήταν τα αποτελέσματα, όταν ξέφυγε από το δρόμο του αγώνα για την ολόπλευρη κοσμοθεωρία; Η Β` Διεθνής εγκαταλείφθηκε μοιρολατρικά στην άποψη ότι με τη συντριβή της καπιταλιστικής παραγωγής, αυτόματα, μοιρολατρικά, θα δημιουργηθεί ένα κομμουνιστικό ιδεολογικό εποικοδόμημα και μια ώριμη κομμουνιστική ιδεολογία. Περίμενε ότι μια νέα κουλτούρα και ιδεολογία θα έπεφτε μια μέρα από μόνη της στην αγκαλιά του προλεταριάτου σαν ώριμος καρπός. Παραιτήθηκε από το να επιταχύνει τα ιστορικά γεγονότα με την ανάπτυξη της ιδεολογίας. Παραιτήθηκε από το να ωριμάσει τους ανθρώπους που θα έκοβαν τον καρπό. Αυτό είχε μοιραία αποτελέσματα. Παραμένοντας η αστική ιδεολογία κυρίαρχη ανοιχτά και κρυμμένη σε χιλιάδες μικρούς κρυψώνες μέσα στις ίδιες τις γραμμές της Β` Διεθνούς, στέρησε από το μεγαλύτερο μέρος των σοσιαλδημοκρατών - μελών του κόμματος την εσωτερική, την ιδεολογική δύναμη και γνώση, που μπορούσε κι έπρεπε ν' αποτελέσει την επαναστατική θέληση, την επαναστατική δύναμη δράσης. Ακόμη, στέρησε την παραγωγική δύναμη από εκείνα τα στρώματα των διανοουμένων, που από τα επαγγελματικά ή πνευματικά ενδιαφέροντά τους, έχουν οδηγηθεί στην πιο οξεία αντίθεση προς την αστική ιδεολογία. Εμπόδισε το σοσιαλισμό να αποτελέσει σαν κοσμοθεωρία, σαν κοινωνική θεωρία, μια δύναμη διαμόρφωσης μέσα στη ζωή του καθενός και στη ζωή των μεγάλων μαζών, δηλαδή μια κοινωνική ενέργεια που να "αλλάζει τον κόσμο"».
Η τελευταία μεγάλη μάχη της ζωής της Κλ. Τσέτκιν ήταν η μάχη εναντίον του φασισμού, τη σημασία του οποίου η ίδια είχε καταλάβει σε βάθος(11). Ιστορική, μάλιστα, έχει μείνει η ομιλία της στο Ράιχσταγ το 1932, όταν κλήθηκε να κηρύξει την έναρξη των εργασιών του, προεδρεύοντας σαν η αρχαιότερη βουλευτής. «Το αίτημα της στιγμής - είπε(12)- είναι το ενιαίο μέτωπο όλων των εργαζομένων για να αποκρούσουν το φασισμό». Και οι ναζιστές βουλευτές αποχώρησαν από την αίθουσα.
Αυτή ήταν η Κλάρα Τσέτκιν. Μια μεγάλη επαναστάτρια, που με τη ζωή και το έργο της πάντοτε θα εμπνέει, θα διδάσκει, θα παραδειγματίζει.
-------
1. Ριζοσπάστης 22/6/1933
1. Ριζοσπάστης 22/6/1933
2. ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ, Ιούλης 1933, σελ. 225
3. Απαντα Λένιν, εκδόσεις ΣΕ, τόμος 16ος, σελ. 689
4.ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ, στο ίδιο
5. Κλάρα Τσέτκιν: «Ο Λένιν για τη Γυναίκα», εκδόσεις
ΜΝΗΜΗ 1983, σελ. 3
6. ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ, στο ίδιο
7. Απαντα Λένιν, εκδόσεις ΣΕ, τόμος 16ος, σελ. 72-98
8. Αναμνήσεις για τον Β. Ι. Λένιν (συλλογικό),
Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, τόμος β`, σελ. 407-408
9. Κλ. Τσέτκιν: «Η σοβιετική εξουσία κι η
Κομμουνιστική Διεθνής πρωτοπορία στην απελευθέρωση της γυναίκας», στο «Ο Λένιν
για τη Γυναίκα», εκδόσεις ΜΝΗΜΗ 1983, σελ. 13-14.
10. Κλάρα Τσέτκιν: «Το ζήτημα των διανοουμένων - λόγος
στο 5ο συνέδριο της ΚΔ», εκδόσεις Πορεία, Αθήνα 1977, σελ. 41-42
11. Βλέπε: Χ. Σιουμάχερ: «Η Κομμουνιστική Διεθνής
(1919-1943)», εκδόσεις ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ, σελ. 110 κ.α.
12. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια ιστορία»,
τόμος Θ1- Θ2, σελ. 273
Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή: Ριζοσπάστης
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου