ΗΠΑ – ΤΟΥΡΚΙΑ: Σύνθετη σχέση που αφορά διάφορες μονοπωλιακές προτεραιότητες

Copyright 2017 The Associated

Από την πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στις ΗΠΑ

Πηγή: rizospastis.gr

Αν και οι σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας χαρακτηρίζονται πλέον από διάφορες τριβές, οι αστικές τάξεις των δύο πλευρών ιεραρχούν ψηλά τη μεταξύ τους συνεργασία - τουλάχιστον προς το παρόν - για την προώθηση διαφόρων οικονομικών αλλά και γεωπολιτικών σχεδιασμών. Οι σοβαρές διαφωνίες, σε ζητήματα όπως η αντιμετώπιση των Κούρδων στη Μέση Ανατολή ή η στάση απέναντι στο κίνημα «Χιζμέτ» του ισλαμιστή επιχειρηματία και πρώην στενού συνεργάτη του ΑΚΡ, Φετ. Γκιουλέν, που ζει στις ΗΠΑ, αντανακλούν βαθύτερες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και διεργασίες που «βράζουν» ευρύτερα, σε μια περίοδο συνολικότερων ανακατατάξεων μεταξύ συμμάχων και μη. Βεβαίως, κανείς δεν πρέπει να παραγνωρίσει τα ισχυρά συμφέροντα που συνδέουν τις δύο πλευρές, σε μια περίοδο μάλιστα που η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον ισχυρών ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Για την πρόσφατη επίσημη επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις ΗΠΑ γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Οι περισσότερες αναλύσεις εστίασαν στις διαφωνίες που παρέμειναν όσον αφορά τη συνέχιση της στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία (π.χ. τους όρους διεξαγωγής της επιχείρησης για την ανακατάληψη της Ράκα, με ή χωρίς τις κουρδικές οργανώσεις PYD και YPG) ή στη σύγχυση γύρω από την έκδοση του Γκιουλέν στην Τουρκία. Ωστόσο, οι διμερείς επαφές εστίασαν και στην ενίσχυση της διμερούς οικονομικής συνεργασίας. Τα σχετικά δημοσιεύματα ήταν ιδιαίτερα φειδωλά, αν και στην κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Ερντογάν με τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ, έγιναν συγκεκριμένες αναφορές.

«Ο Πρόεδρος Ερντογάν και εγώ συζητάμε επίσης την ανάγκη να αναζωογονήσουμε τους εμπορικούς μας δεσμούς. Πρόκειται για τομείς όπου μπορούμε να οικοδομήσουμε σχέση επωφελή και για τις δύο χώρες. (Ακόμα) η Τουρκία και ο Πρόεδρος παρήγγειλαν στρατιωτικό εξοπλισμό και βεβαιωθήκαμε ότι (αυτός) θα παραδοθεί έγκαιρα», σημείωσε από τη μεριά του ο Τραμπ.

Ο δε Ερντογάν πρόσθεσε: «Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ έχουν ανεγερθεί πάνω σε κοινές δημοκρατικές αξίες και κοινά συμφέροντα. Η διατήρηση των εξαιρετικών μας σχέσεων, ισχυρότερων από ποτέ, θα είναι πολύ σημαντική όχι μόνο για τα κοινά μας συμφέροντα, αλλά επίσης για τη σταθερότητα και την ειρήνη στον κόσμο. Η στενή συνεργασία που και οι δυο χώρες θα επιδείξουν, ειδικά στην περιοχή (μας), που βρίσκεται σε αναταραχή, θα είναι πολύ σημαντική για τον υπόλοιπο κόσμο... (Απολαμβάνουμε στενή συνεργασία σε όλες τις πλατφόρμες όπως τα ΗΕ, το ΝΑΤΟ, οι G20) και στο κοντινό μέλλον θα εστιάσουμε στη διασφάλιση της επέκτασης της στενής μας συνεργασίας και την οικοδόμηση του εξαιρετικού διαλόγου που απολαμβάνουμε.

Είμαστε αποφασισμένοι να επεκτείνουμε τις σχέσεις μας και πιστεύω ότι αυτή η επίσημη επίσκεψή μου θα σημάνει μια ιστορική στροφή... Φαίνεται ότι συμφωνούμε στην επέκταση των σχέσεών μας στον τομέα της οικονομίας, του εμπορίου, των αμοιβαίων επενδύσεων, της Ενέργειας και της στρατιωτικής βιομηχανίας».

Ενδιαφέρον για στενότερη συνεργασία

Στις 19 Μάη, η φιλοκυβερνητική τουρκική εφημερίδα «Σαμπάχ» - που πολλές φορές έχει διακριθεί για το έντονο ύφος με το οποίο επικρίνει επιλογές της Ουάσιγκτον - σημείωνε σε ανάλυσή της για τις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας: «Επιπλέον, οι δυο χώρες πρέπει να δαπανήσουν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για τη βελτίωση των σχέσεών τους στους προβληματικούς τομείς. Τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και η δυναμική της αυξανόμενης οικονομικής αλληλεπίδρασης στην περιοχή είναι δύο από αυτούς τους τομείς».

Σημειώνουμε ότι το ενδιαφέρον για στενότερη αμερικανο-τουρκική συνεργασία αποτυπώθηκε και στο πρόσφατο, ετήσιο (8ο) Συνέδριο που οργάνωσε η αμερικανική δεξαμενή σκέψης «Atlantic Council» στην Κωνσταντινούπολη, με επίκεντρο τα επενδυτικά σχέδια στην περιοχή και ειδικά την Ενέργεια. Εκεί, ο Αμερικανός υπουργός Ενέργειας, Ρικ Πέρι, σημείωνε στην παρέμβασή του: «Η Σύνοδος προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία για να τονίσουμε τη σημασία που η Τουρκία έχει στα ενεργειακά ζητήματα της περιφέρειας». Εξέφρασε την «περηφάνια» (των ΗΠΑ) για τη συνεργασία με την Τουρκία και πρόσθεσε: «Η Τουρκία αποτελεί μια σημαντική χώρα για τη μεταφορά Ενέργειας, ανοίγει νέες αγορές για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και διαθέτει μια αναπτυσσόμενη οικονομία και σημαντικές ενεργειακές ανάγκες».

Και συνέχισε: «Στα επόμενα χρόνια, έχω την πεποίθηση ότι μπορούμε να βαθύνουμε τη συνεργασία μας στον ενεργειακό τομέα... Οι ΗΠΑ είναι αφοσιωμένες στη διασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή και αξιόπιστη Ενέργεια, για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της ενεργειακής ασφάλειας». Επιπλέον, εξήγησε ότι «επικεντρωνόμαστε στην ανάπτυξη όλων των πηγών Ενέργειας», αλλά και ότι η καινοτομία αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα για τη διοίκηση Τραμπ και για αυτό το υπουργείο Ενέργειας είναι αφοσιωμένο να αναπτύξει πολιτικές. Μεταξύ άλλων, ο Αμερικανός αξιωματούχος κατέληξε: «Η Τουρκία και οι ΗΠΑ έχουμε συνεργαστεί με επιτυχία σε πολλούς τομείς και συνεχίζουμε να θεωρούμε την Τουρκία σημαντικό κόμβο για την Ενέργεια. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε στενά».

Σε αυτή τη βάση, ενδιαφέρον έχει και η έκθεση που συνέταξε τον περασμένο Φλεβάρη το US Energy Information Administration - ΕΙΑ (πρόκειται για ερευνητικό ίδρυμα που χρηματοδοτείται κάθε χρόνο από το αμερικανικό Κογκρέσο και αντικείμενό του είναι η συγκέντρωση και διάδοση πληροφοριών για την Ενέργεια). Σε αυτή τονιζόταν μεταξύ άλλων: «Η Τουρκία έχει σταθεί ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για το πετρέλαιο και γίνεται ακόμα πιο σημαντικό σημείο διέλευσης για το φυσικό αέριο». Ειδικότερα, η έκθεση σημείωνε ότι η Τουρκία είναι προετοιμασμένη «να μετατραπεί σε ένα σημαντικό κόμβο αγωγών φυσικού αερίου», αλλά και ότι η χώρα «έχει στρατηγική θέση σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ των πλούσιων σε πετρέλαιο χωρών της πρώην Σοβιετικής Ενωσης και της Μέσης Ανατολής, και των ευρωπαϊκών κέντρων ζήτησης (Ενέργειας)». Μάλιστα, επισημαινόταν ότι «τα τουρκικά Στενά (σ.σ. δηλαδή τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια) είναι από τα πιο "απασχολημένα" σημεία διέλευσης, απ' όπου το 2015 πέρασαν πάνω από 2 εκατομμύρια b/d αργού πετρελαίου». Ακόμα ότι η Τουρκία «διαθέτει στρατηγικό ρόλο στη μεταφορά του φυσικού αερίου εξαιτίας της θέσης της ανάμεσα στη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά φυσικού αερίου στον κόσμο - την ηπειρωτική Ευρώπη - και τα κρίσιμα αποθέματα φυσικού αερίου της λεκάνης της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής».

«Δεν είναι (απλά) θέμα εμπιστοσύνης»

Λαμβάνοντας υπόψη τέτοιες επισημάνσεις, γίνεται αντιληπτό ότι τα παζάρια που θα δυναμώσουν το επόμενο διάστημα θα είναι ακόμα πιο «άγρια», με διάφορες επιδράσεις και σε κρίσιμα μέτωπα που αφορούν άμεσα και τις εύθραυστες ισορροπίες στη γειτονιά μας, όπως είναι το Κυπριακό. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που η Ουάσιγκτον έχει ταχτεί υπέρ της μεταφοράς του φυσικού αερίου της Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας, τουλάχιστον ως μία βασική επιλογή (όχι όμως και τη μοναδική).

Σε πρόσφατη συνέντευξή της σε κυπριακά ΜΜΕ, η Αμερικανίδα πρέσβειρα στη Λευκωσία, Κάθλιν Ντόχερτι, απαντώντας σε ερώτημα για τις τουρκικές μεθοδεύσεις και απειλές σχετικά με τους υδρογονάνθρακες, επέλεξε να απαντήσει: «Η θέση μας είναι πως η Ευρώπη θα πρέπει να διαφοροποιήσει τις ενεργειακές της πηγές. Ομως, οι εταιρείες θα αποφασίσουν ποιος θα είναι οικονομικά και εμπορικά εφικτός τρόπος για διοχέτευση του κυπριακού φυσικού αερίου. Και εδώ εισέρχεται και ο παράγοντας Τουρκία. Ενα από τα πιο σημαντικά οφέλη της επίλυσης του κυπριακού προβλήματος είναι η δυνατότητα της Τουρκίας να επωφεληθεί από την ανεύρεση φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Ενας από τους πιο βιώσιμους εμπορικούς τρόπους διοχέτευσης του κυπριακού φυσικού αερίου είναι μέσω Τουρκίας». Σε νέο ερώτημα του δημοσιογράφου για το αν «μπορούν οι Ελληνοκύπριοι να εμπιστεύονται την Τουρκία», η Ντόχερτι τόνισε: «Η Τουρκία θα επωφεληθεί από τη διαφοροποίηση των ενεργειακών της πηγών, αλλά και η Κύπρος θα επωφεληθεί, αφού θα μπορεί να διοχετεύει το φυσικό της αέριο σε μια μεγάλη αγορά. Δεν είναι θέμα εμπιστοσύνης, είναι εμπορική συναλλαγή. Οι επιχειρηματικοί δεσμοί είναι πιο δυνατοί από τους πολιτικούς. Η ενεργειακή πολιτική είναι ριζωμένη στα επιχειρηματικά συμφέροντα. Δέστε το παράδειγμα της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ισραήλ».

Συνεπώς, ανεξάρτητα από τις αντιθέσεις που επηρεάζουν τις ενδοϊμπεριαλιστικές σχέσεις, όπως αυτές μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας, η εξέλιξη τέτοιων συνεργασιών «δεν είναι θέμα εμπιστοσύνης», αφορούν το πώς καλύτερα θα εξυπηρετηθούν οι εκάστοτε προτεραιότητες των μονοπωλίων. Οι «υψηλές κορόνες» που μπορούν να ανταλλάσσουν οι αξιωματούχοι καπιταλιστικών κρατών, δεν ακυρώνουν το μεγάλο βαθμό αλληλεξάρτησης ανάμεσα στα μονοπώλια που υπηρετούν και είναι φυσικό να λαμβάνουν υπόψη, θέλοντας και μη. Επίσης, η ραγδαία όξυνση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού δημιουργεί συνεχώς νέα δεδομένα και συχνά μπορεί να «αναβάλλει» την εκδήλωση ή ακόμα και το βάθεμα μιας «ρήξης». Για παράδειγμα, όσες διαφωνίες κι αν έχουν ΗΠΑ - Τουρκία, υπάρχουν σχεδιασμοί που προκρίνονται και για την επίτευξή τους απαιτούνται συμβιβασμοί. Τέτοιοι είναι, για παράδειγμα, η προσπάθεια της Δύσης να περιορίσει το ρόλο της Ρωσίας στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης ή οι «κόντρες» για τη χάραξη δρόμων μεταφοράς Ενέργειας προς Δύση, αλλά και Ανατολή (με την Τουρκία να διεκδικεί ρόλο ενεργειακού κόμβου). Για να τελεσφορήσουν αυτοί οι σχεδιασμοί, κάθε πλευρά αναζητά συμμάχους, σταθμίζοντας ταυτόχρονα τα περιθώριά της να «ανεχτεί» διαφορετικές προσεγγίσεις.

Α. Μ

10:06 μ.μ.